درباره ی مادربرد

يكی از مهمترين سخت‌ افزارهای تشکيل دهنده ی يك كامپيوتر كه ارتباط تمامی سخت‌افزارها توسط آن انجام میشود Mother Board است. Mother Board يك برد الكترونيكی است كه از تعداد زيادی المان الكترونيكی تشكيل شده و معمولاً دارای يك IC یا مدارمجتمع اصلی و تعدادی IC جانبی برای پردازش سخت‌افزارها است.
Mother Board ها دارای محل‌‌های متعددی برای اتصالات خاص هستند، معمولاً اين اتصالات دارای اشكال منحصر به فرد و مشخصی هستند و امكان جابجايی در اتصالات وجود ندارد.
كارتها يا بردهای الكترونيكی، چاپگر، صفحه كليد و ماوس همگی به برد اصلی وصل میشوند و مهمتر از همه CPU که روی Mother Board سوار میشود.
نحوه اتصالات هر يك از قطعات متفاوت است، عده‌ای از طريق درگاهها یا port ها ، برخی از طريق شيارهای توسعه یا Slot ها و بعضی به وسيله كابلها متصل میشوند. البته لازم به ذكر است كه اتصالات به دو شكل داخلی و خارجی وجود دارند، اتصالات داخلی به قطعات Internal مربوط است كه داخل Case قرار میگيرند و اتصالات خارجی به قطعات External مربوط است كه از بيرون Case به مادربرد متصل میشوند.

اتصالات داخلی عبارتند از :
محل سوار شدن CPU
محل قرارگيری RAM
اتصالات IDE
محل اتصال Floppy
محل اتصال كابل برق
محل اتصال سيم‌های Case
شيارهای توسعه یا Slot
پين‌های اتصالی USB
پين‌های اتصال كابل Audio

که اکنون به توضیح هر کدام می پردازیم.

محل سوار شدن CPU، بستگی به نوع Suport یا پشتيبانی Mother Board از CPU دارد. مثلاً در صورتیكه Mother Board، يک CPU از نوع Intel Pentium 4 را Suport نمايد، محل سوارشدن CPU از نوع Socket 478 بوده و در صورتی كه Mother board یک CPU از نوع AMD Athlon را Suport نماید، اين محل از نوع Socket A خواهد بود، برخی از Mother Board ها دارای 2 يا 4 محل برای سوار كردن CPU هستند، از اين نوع Mother Boardها معمولا در کامپيوتر های Server استفاده میشود. برای قرار دادن CPU روی Mother Board، ابتدا دستة متحرك جانبی را بالا آورده سپس تراشة CPU را با توجه به لبه‌ی برش خورده و فلش موجود، که در يکی از چهار گوشه ی آن قراردارد، روی محل مورد نظر قرار میدهيم و سپس دستة متحرك را به سمت پايين آورده تا در جای خود قرار گرفته و پايه‌های CPU را محكم كند. فراموش نكنيم كه Fan مربوط به CPU را روی آن قرار داده و پايه‌های آن را در جای خود محكم نموده و سيم برق آن‌ را نيز در محل تعيين شده بر روی Mother Board وصل‌كنيم.
محل قرارگيری RAM، که به آن بانک RAM می گويند نوعی شيار است، كه بستگی به پشتيبانی مقدار RAM و نوع آن دارد. Mother Boardهای قديمی تر دارای شيارهای كوتاهتری بودند که اصطلاحاً SIMM ناميده می شدند. ولی Mother Board های امروزی دارای دو نوع شيار هستند، يك نوع برای قرارگيری RAMهای SDR و نوع ديگر برای قرارگيری RAMهای DDR. سمت قرارگيری RAM روی Mother Board، از محل وجود شكافهای روی RAM و برجستگی های داخل شيار مشخص میگردد. برای قرار دادن RAM روی Mother Board دسته‌های موجود در دو سر شيار را باز كرده و RAM را در امتداد عمود به سمت پايين به صورت اله کلنگی فشار میدهيم تا در جای خود قرار گيرد و دسته‌ها بسته شوند.

اتصالات IDE، محل اتصال كابل اطلاعات درايوها به كامپيوتر است. درايوهای ديسك‌سخت یا HardDisk ،DVDROM ،CD-Writer ،CDROM و ديگر درايوهای از اين نوع معمولا بوسيله اين اتصالات به Mother Board متصل میشوند. محل اتصال اين كابلها به شكل مستطيلی است که دارای 40 پين يا پايه میباشد. اين پين‌ها در دو رديف قرار دارند و معمولاً يك پين در وسط پينها وجود ندارد، كه تعداد آنها را به 39 پين میرساند .
معمولا روی هر Mother Board دو اتصال يا port IDE وجود دارد و به هر كدام دو وسيله یا Device يا درايو متصل میشود. همانطور که متوجه شديد معمولا چهار سخا افزار از اين طريق به mother board متصل می شود. نام اين چهار وسيله از نظر Mother Board و به ترتيب اولويت عبارتند از :
IDE يک شامل :
IDE Primary Master
IDE Primary Slave
IDE دو شامل :
IDE Secondary Master
IDE Secondary Slave
محل اتصال Floppy مشابه با محل اتصال كابل IDE بوده ولی دارای پين‌های كمتر و اندازه كوچكتری میباشد، تعداد پين‌ها در اين نوع اتصال 33 پين است. به اين كابل نيز دو درايو فلاپی متصل میشود كه اولی با نام درايو A و دومی با نام درايو B شناخته میشوند. خوب است بدانيم در صورت اتصال برعكس اين كابل در يك يا دو سر آن، چراغ درايو فلاپی به طور مداوم روشن خواهد ماند.
محل اتصال كابل برق كه از Power يا منبع تغذيه Case به Mother Board متصل میشود، شامل20 رشته سيم میباشد که ازدو دسته سيم 10 تايی تشکيل شده است. در كامپيوترهای قديمی تر اين دو دسته از يكديگر مجزا بودند. ولی در كامپيوترهای امروزی متصل و به صورت يك سوكت 20 رشته‌ای میباشند.
البته در كامپيوترهای Intel P4، يك كابل چهار رشته‌ای نيز وجود دارد كه به Mother Board متصل میشود و در صورت عدم اتصال آن، كامپيوتر قادر به راه‌اندازی یا Boot شدن نخواهد بود.
محل اتصال سيم‌های Case روی Mother Board به منظور ارتباط مادربرد با Case در نظر گرفته شده اند . این سیمها عبارتند از :
سیم روشن و خاموش سیستم برای روشن یا خاموش کردن چراغ مربوطه بر روی کیس
سبم هارد دیسک برای روشن و خاموش شدن چراغ هارد دیسک در روی کیس به عنوان تبادل اطلاعات در هارد
سیم reset برای فعال نمودن این کلید بر روی کیس
سیم بلندگوی داخلی سیستم
شيارهای توسعه یا Slot ها نيز محل‌هايی برای سوار نمودن بردهای الكترونيكی افزودنی به كامپيوتر هستند. بر روی اين شيارها میتوان، انواع كارت صدا ، کارت گرافيك ، مودم ، كارت شبكه ، كارت تلويزيون، کارت ماهواره و ديگر بردها از اين نوع را سوار نمود. در كامپيوترهای امروزی سه نوع Slotها مشاهده میشوند که عبارتند از :
ISA
PCI
AGP
 ISA ؛ مخفف Industry Standard Architecture بوده و يك شيار بلند است، كه معمولاً به رنگ مشكی بوده و توسط يك لبه از داخل به دو قسمت مساوی تقسيم شده‌است، اين شيار قديمی ترين Slot روی Mother Board های امروزی است. در حال حاضر و در صورت وجود اين شيار روی يك Mother Board ، كارتهای صدا يا گرافيك قديمی روی آن سوار میشوند.
 PCI ؛ مخفف Peripheral component Interconnect بوده و يك شيار معمولاً سفيد رنگ است، كه توسط لبه‌ای از داخل به دو قسمت نامساوی تقسيم شده است، اين شيار مرسوم‌ترين Slot امروزی است و نسبت به شيار ISA ، دارای سرعت بيشتری میباشد. تقريباً تمامی بردهای جديد، به جز كارت گرافيك روی اين شيار قابل نصب و اتصال هستند. از اين نوع شيار حداقل یک عدد بر روی Mother Board ها قرار دارد و حتی ممكن است که یک Mother board دارای 5 پورت PCI نیز باشد.
 AGP ؛ مخفف Accelerated Graphics Port بوده و جديدترين و پرسرعت‌ترين Slot حال حاضر میباشد، كه معمولاً با رنگ قهوه‌ای مشخص میشود. اين Slot از لحاظ سرعت با علامت 1x، 2x، 4x و 8x شناخته شده و متناسب با سرعت كارت سوار شده بر روی آن كه يك كارت گرافيك میباشد، تنظيم میشود. از اين نوع شيار معمولاً تنها يك عدد روی Mother Board ها وجود دارد.

پين‌های اتصالی USB يكی ديگر از اتصالات داخلی كامپيوتر محسوب میشود. اين پين‌ها در دو رديف 4 و 5 تايی قرار دارند.
پين‌های اتصال كابل (CD-RW)، كه يك سيم 4 رشته‌ای را بطور مستقيم، از CD Drive به Mother Board های دارای کارت صدای On board متصل مینمايد. وجود اين كابل باعث میشود تا كاربر بتواند از صدای CD موسيقی Audio كه درداخل CD Drive قرار دارد به صورت مستقل از هر نرم افزاری استفاده نماید.

در پشت Case نیز اتصلاتی وجود دارد که به شكل‌های منحصر به فردی به چشم میخورند، اما نوع چيدمان و قرارگيری آنها در Mother Board های مختلف، متفاوت است. با معرفی آنها شما نيز میتوانيد به راحتی آنها را از يكديگر تشخيص دهيد. این اتصالات عبارتند از :
اتصلات PS2
اتصال سریال یا Com
اتصال LPT1
اتصال Game یا Midi
و اتصالات صدا
يک اتصال PS2 به رنگ بنفش برای متصل نمودن صفحه كليد است .. اتصال PS2 به شكل دايره و دارای 6 پين ورودی میباشد و برجستگی چهارگوش روی كابل PS2 باعث میشود كه كاربر برای اتصال كابل به درگاه PS2 دچار اشتباه نشود.
يک اتصال PS2 نیز برای نيز اتصال ماوس در كامپيوترهای امروزی وجود دارد، كه كاملاً شبيه به اتصال صفحه‌کليد است، با اين تفاوت که معمولاً سبز رنگ میباشد. البته تفاوت اصلی در اينجاست که هنگام نگاه کردن به پشت Case ، محل اتصال ماوس در سمت راست و محل اتصال صفحه‌کليد در سمت چپ وجود دارد.
اتصال سريال يا Com، يك نوع درگاه است كه برای چندين اتصال مختلف به كار میرود. اين درگاه در گذشته عمدتاً برای اتصال ماوس استفاده می شد و پس از آن اغلب برای اتصال Modem های External و يا وسايل خاص، مورد استفاده قرار میگيرد. Com معمولاً به صورت 2 درگاه كنار هم در پشت كامپيوترها وجود دارد. درگاه Com از 9 پين كه در دو رديف 5 و 4 تايی چيده شده است تشکيل میشود. به اين دو درگاه Com2, Com1 میگويند، Com4 , Com3 نيز معمولاً به صورت مجازی برای اتصال مودم‌های Internal وجود دارند. البته برخی از MotherBoard ها تنها دارای يک درگاه Com می باشند.

اتصال LPT1، port يا درگاهی با 25 پين ورودی است، كه در دو رديف 12 و 13 تايی قرار دارند. از اين درگاه معمولاً برای وصل نمودن چاپگريا اسكنر استفاده میشود. البته ديگر استفاده اين درگاه اتصال قفل‌های سخت‌افزاری به آن است. اين درگاه معمولاً با رنگ صورتی يا قرمز ديده میشود.
اتصال Game/MIDI، درگاهی است با 15 پين ورودی که برای اتصال دستةبازی يا Joystick استفاده میشود. البته اين Port جزئی از كارت صدا است ولی در Mother Board هايی كه كارت‌ صدای آنها به‌صورت Onboard ميباشد، میتوان آنرا در پشت کامپيوتر ديد. اين درگاه معمولاً با رنگ زرد مشخص میشود.
اتصالات صدا كه به دليل Onboard بودن كارت صدا بين اتصالات Mother Board ديده میشود، معمولا سه‌تا هستند كه هر سه به وسيلة يک فيش متوسط به Speaker، راديوپخش و ميكروفن متصل میشوند.

اجزای ديگری نيز روی يک MainBoard قرار دارد که اکنون به توضيح انها می پردازيم :
Bios،که مخفف Basic input/output system بوده و يك مدار مجتمع یا IC است كه كامپيوتر برای راه‌اندازی اوليه و قبل از بارگذاری سيستم عامل، از آن استفاده میكند. در Bios اطلاعاتی راجع به سخت‌افزارهای متصل و تنظيماتی راجع به ساعت كامپيوتر و ديگر ابزار ها و سخت‌افزارها قرار دارد كه میتوان اطلاعات آن را به نوعی تغيير داد. گفتنی است كه Bios يك حافظه از نوع E2PROM است که فقط اطلاعات از روی آن خوانده می شود.
باطری Bios، يك باطری با طول عمر زيادی در 5 سال است، كه از آن برای نگهداری اطلاعات روی Bios استفاده میشود. در كامپيوترهای قديمیتر برای Reset كردن و برنامه‌ريزی دوبارة Bios، باطری آن را برداشته و پس از مدتی در جای خود قرار میدادند، اما در Mother Board های جديد يك jumper و يا اتصال دو Pin پين باعث Reset شدن Bios و بارگذای اطلاعات قبلی و پيش فرض آن می شود .
يکی از اجزای ديگری که بارها ديده‌ايم Chipset است. اين كلمه عنوانی است برای مدارات مجتمعی كه اصولاً هسته‌های مركزی يك MotherBoard را تشکيل می دهند. البته اغلب Mother Board ها يك Chipset اصلی دارند، كه ساخت كارخانه‌های مختلف و البته معروفی است. برخی از اين كارخانه‌ها عبارتند از Solteck, MSI, ALI, VIA, GIGA, Intel, Abit .

اکنون که ارائه توضيحات فنی mother board به اتمام رسيد به توضيح مطالبی که در هنگام خريد يک mother board مهم می باشد بپردازيم .
اولين موضوع در مورد خريد يک MainBoard سازگاری و پشتيبانی آن از نوع و سرعت CPU است. با توجه به مطالب گفته شده در مورد نوع Socket ها برای بارگذاری CPU، بايد نوع MainBoard را انتخاب نمود که به اين سوکتها معمولا Zif Socket می گويند. مثلاً اگر شما يک CPU ازنوع Sempron انتخاب نموديد، بايد مادر بوردی انتخاب نماييد، که اولاً CPU را بتوان روی آن سوار نمود، يعنی محل نصب پردازنده از نوع Socket 7 باشد و دوماً پهنای باند سرعت انتقال اطلاعات CPU و MainBoard با هم سازگاری داشته باشند. يکی از راه‌های مناسب برای انتخاب يک MainBoard مناسب مراجعه به WebSite شرکت سازنده ی CPU، و دريافت نام و مدل بهترين MainBoard از نظر شرکت مذکور میباشد.
پس از انتخاب نوع MainBoard از لحاظ نوع CPU، نوبت به ديگر مشخصات يک MainBoard میرسد، که يک به يک به آنها می پردازيم :
1- پشتيبانی نهايی CPU ؛ که عبارتست از بهترين CPU، با بالاترين سرعت، که MainBoard پشتيبانی مي‌کند. به عنوان مثال شما يک CPU با سرعت 2.4GHz انتخاب‌نموده‌ايد، اما بهتر است مادر بوردی انتخاب‌نماييد که بتواند يک پردازنده با سرعت 3.0GHz را نيز پشتيبانی کند، زيرا دراين‌‌صورت اگر بعدها به فکر ارتقاء سيستم خود بيافتيد، کافی است تنها CPU کامپيوتر خود را تعويض نموده تا سرعت سيستم خود را افزايش دهيد .
موضوع بعدی، نوع جايگاه RAM يا بانک Ram و سرعت انتقال اطلاعات RAM در MainBoard است. در اين مورد بايد دقت شود، که MainBoard چه نوعی از RAM را پشتيبانی میکند؟ DDR يا SDR. همچنين مهم است که يک MainBoard از چه ميزان BUS برای RAM پشتيبانی ‌کند؟ اين مقدار برای RAMهای SDR در رنجِ 66، 100 و 133 مگا هرتز و برای RAMهای DDR در محدودهء 266، 333 ، 400 و 533 مگا هرتز می باشد . که البته هرچه اين ميزان بيشتر باشد سرعت کامپيوتر بيشتر خواهد‌بود. گفتنی است جديدترين مادر برد های امروزی ، قابليت پشتيبانی از Ram های DDR2 را داراست.
نکته ديگر پهنای باند انتقال اطلاعات در MainBoard است، که اصطلاحاً به آن FSB گويند. اين پهنای باند برای انتقال اطلاعات بين سخت افزارهای تعبيه شده در داخل MainBoard است، که میتوان آنرا با مقاديری مانند 266، 300، 333، 400، 533 و 800 مگا هرتز مشاهده نمود. البته به تازگی شرکت Intel يک تراشه برای پشتيبانی از بردهای اصلی با FSB معادل 1066 توليدنموده‌است.
علاوه بر نکات گفته شده ، نوع و تعداد Slotهای روی MainBoard نيز حائز اهميت است، بدين شکل که بهتر است تا تعداد Slotها طوری باشد که علاوه بر رفع نياز ما، حداقل يک يا دو Slot نيز برای نيازهای بعدی خالی بماند. مثلاً اگر ما از کارت يا برد الکترونيکی استفاده میکنيم، که روی شيار ISA نصب میشود، MainBoard انتخابی، حتماً بايد دارای اين شيار باشد.
نکته مهم ديگر وجود شيار AGP روی MainBoard و داشتن سرعت مناسب است. اهميت اين مسئله در اين است که در حال حاضر تقريبا تمام کارتهای گرافيک پرقدرت موجود در بازار بر روی اين شيار نصب میشوند. البته سرعت اين شيار هرچه بيشتر باشد ، چون میتواند از کارتهای گرافيک کم سرعت‌تر نيز پشتيبانی کند، مفيدتر خواهد بود.
همچنين بسيار مهم است که يک MainBoard امروزی درگاه USB و USB2 داشته باشد، زيرا همانطور که میدانيد بسياری از وسايل و ابزارهای جانبی، مانند دوربين‌های فيلم‌برداری و عکاسی ديجيتال، چاپگرها، اسکنرها و بسياری ديگر از اين دست، به اين درگاه متصل میشوند، پس بهتر است که مادر برد ما دارای اين درگاه نيز باشد .
همچنين ممکن است روی جعبه MainBoard ، چند نوشته برجسته و مشخص ديگر نيز مشاهده شود. کلمه Dual Bios يکی از آنهاست. وجود اين مشخصه بدين‌معنی است که MainBoard موجود دارای دو Bios است. يکی برای استفاده عادی است و ديگری به عنوان BackUp .Bios دوم هنگامی استفاده میشود که به هر علتی ، Bios اول دچار مشکل حادی گردد و يا مشکلی ناهنجار برای آن به وجود آيد. البته از اين امکان به عنوان يک انقلاب! در ساخت MainBoard ها ياد ‌شده است.
گزينه ديگری که ممکن است به چشم بخورد، EasyTune و يا چيزی مشابه آن است. اين واژه به معنی وجود يک نرم‌افزار برای دريافت گزارش و ايجاد کنترل روی MainBoard است، که البته در محيط Windows قابل استفاده می باشد.
و فراموش نکنيم که، چه خوب است به گارانتی هر سخت افزاری که میخريم، توجه کنيم.