بارکد چیست؟

از بدو پيدايش باركد، در اوائل دهه 50 ميلادی، اين تكنولوژی باعث تسريع بسيار زياد در چرخش كالاها و اطلاعات در دنيـای صنعت و تجارت شده است. امروزه سيستم های مبتنی بربـاركـد ، به علت حذف ورود اطلاعات از طريق صفحه كليد و از بين بردن احتمال بروز خطای انسانی در وارد ساختن اطلاعات پايه به كامپيوترها، نقش بسيار مهمی در امر تجارت در صحنه اقتصاد بين المللی بازی می كنند.
تكنولوژی باركد، بطور خلاصه شامل اين زيرمجموعه ها می باشد : مجموعه علائم يا زبانهايی كه اطلاعات مورد نظر را تبديل به كدهای ميله مانند می نمايد، كه با تجهيزات نسبتاً ساده ای قابل خواندن می باشند ، اسكنرها و مدارهای تبديل اين كدها به اطلاعاتی كه توسط كامپيوترها قابل استفاده باشد و بالاخره روشهايی به جهت حصول اطمينان ازاين امر كه در اين روند هيچگونه خطايی روی نداده است.

در حال حاضر زبان های متفاوتی برای تبديل اطلاعات به باركد وجود دارد. هركدام ازاين زبانها ـ‌ يا مجموعه علائم ـ دارای قواعد خاص خود برای تبديل كاراكترها ( شامل اعداد ، حروف و علائم نقطه گذاری ) به كدها می با شند. قواعد زبان ها در چاپ كردن كدها، از كد درآوردن اطلاعات، جلوگيری از بروز خطاها ، نحوه نمايش اطلاعات و در نوع اطلاعاتی كه می توانند نشان دهند، اختصاصی و با يكديگر متفاوت است. برخی از زبان ها تنها قادر به كد كردن اعداد هستند در حاليکه برخی ديگر قادرند هم اعداد ، هم حروف و هم تعدادی از علائم نقطه گذاری را تبديل به كد نمايند، در حالی كه برخی ديگر از اين زبان ها قادرند به آسانی تمامی كاراكترهای اسكی (ASCII) كه شامل 128 يا حتی 256 كاراكتر است را تبديل به كد نمايند. زبان هائی كه به تازگی ارائه شده اند حتی قادر به كد كردن چندين زبان درآن واحد هستند يا می توانند كاراكترهائی راكه كاربر طراحی نموده تبديل به كد سازند و يا حتی توانائی اين را دارند كه اطلاعات را، در صورت صدمه ديدن باركد چاپ شده، بازيابی و احياء نمايند.

در برآوردی كه اخيراً صورت گرفته است، تعداد زبان های باركد را بالغ بر 255 عدد دانسته اند، اين در حالی است كه تنها 5 عدد ازاين زبان ها دارای كاربری همه گير می باشند. 

استاندارد های بارکد:

با توجه به كاربردهای متفاوت، سيستم های توليد باركد بسياری وجود دارند که بر اساس الگوهای متفاوت، روش رمزنگاری و توليد کد در آنها با هم تفاوت دارد. بعنوان مثال در سيستم خرده فروشی از استاندارهای EAN  استفاده می شود. از معروفترين استانداردهای باركد می توان به زیر اشاره نمود :
اين استاندارد، استانداردی صنعتی مي باشد كه در خط توليد و جهت سيستم های اطلاعاتی داخلی يك شركت مورد استفاده قرار ميگيرد. كاراكترهای قابل استفاده در اين استاندارد عبارتند از:
{0123456789}
{ABCDEFGHIGKLMNOQPRSTUVWYZ}
{+-/$%.*}
{خط فاصله يا Space}
در ابتدا و انتهای باركد علامت ستاره درج می گردد و ممكن است در بعضی از باركد خوان ها به عنوان يك كاراكتر مستقل قابل خواندن نباشد. اين استاندارد محدوديتی از نظر طول ندارد و می توان هر كدی با هر رقم داشته باشيد. از نظر فنی، دارای دانسيته ( حجم ذخيره ســازی اطلاعات به پهنای باركد )  پائين است اما به خوبی خوانده می شود. جلوگيری از بروز خطا در زمان خواندن اطلاعات توسط باركد خوان، در زمان نوشتن وخواندن اطلاعات از رقم كنترلی استفاده می گردد. اين رقم كنترلی، آخرين رقم در يك كد است كه بصورت رقم اضافی نوشته می شود.

 استاندارد EAN13:

استانداردی است كه توسط موسسه EAN (European Article Numbering)  تدوين گرديده است. اين استاندارد برای كد ملی و اقلام صادراتی استفاده می شود و در آن فقط می توان از اعداد استفاده نمود. تعداد ارقام ارائه شده به اين استاندارد بايد 12 رقم باشد كه يك رقم كنترلی به آن اضافه می گردد. ارقام تشكيل دهنده باركد در اين استاندارد دارای معنای زير می باشند:
يك تا سه رقم اول نشان دهنده كد كشور (‌ بعنوان مثال 0 برای آمريكا و 626 برای ايران )، پنج رقم بعدی کد سازنده کالا و چهار رقم نهايی برای كد توليد يا كد سريال توليد است.

 استاندارد OF52

اين استاندارد نيز صنعتی است و از نظر دامنه اطلاعات قابل كد كردن از استاندارد 39 ضعيف تر است زيرا فقط اعداد را می پذيرد. از نقطه نظر فنی دارای دانسيته فشرده تر از استاندارد 39  است و می توان اطلاعات طويل را با اين استاندارد كد كرد.
 تعداد ارقام در زمان استفاده از اين استاندارد بايد زوج باشد در غير اينصورت نرم افزار بطور خودكار با افزودن عدد صفـر به انتهای ارقام، تعداد ارقام را به زوج تبديل می نمايد. برای جلـوگيری از بروز خطا از رقم كنترلی استفاده می شود. رقم كنترلی بطور خودكار حساب شده و بصورت آخرين رقم دركد درج می گردد.

 استاندارد 128

استاندارد كنونی از جمله پيشرفته ترين استانداردهای صنعتی باركد در دنيا می باشد. قابليت كد كردن تمامی حروف و اعداد را دارد و مانند استانداردهای   39   و  OF52  می تواند طول نامحدود داشته باشد. بطور پيش فرض يك كاراكتر كنترلی اختصاص ميدهد، از اين رو ميتوان در مورد صحت اطلاعات خوانده شده اطمينان داشت.

تجهيزات مورد نياز سيستم باركد

براي بهره برداري از تكنولوژي باركد از تجهيزات مختلفي استفاده مي شود كه اجمالاً مورد بررسي قرار مي دهيم :
1)    چاپگرهاي باركد ( لیبل پرینتر )
بطوركلي براي چاپ انواع مختلف باركد مي توان با استفاده از نرم افزارهاي چاپ باركد، اين كدها را بوسيله چاپگرهايي كه براي اين منظور ساخته شده اند، چاپ نمود. لازم به ذكر است كه با وجود تكنيك هاي مختلف چاپ باركد، انتخاب هرتكنيك را با توجه به ارزيابي هزينه ها و كاربرد آن باید انتخاب نمود .

 یک نمونه چاپگر لیبل

  2)    باركد خوان ( بارکد اسکنر)
اسكنرها در اندازه ها و اشكال مختلف وجود دارند كه وظيفه همگي آنها تابش نور و دريافت بازتاب آن وسپس تبديل خطوط به اعداد قابل فهم مي باشد.

 یک نمونه بارکد خوان

 كاربرد و مزاياي استفاده از سيستم باركد
بدون ترديد استقبالي كه دركشورهاي پيشرفته از باركد شده است را مي توان با مراجعه به اجناس و كالاهاي آنها دريافت. ولي دامنه كاربرد باركد به اينجا ختم نمي گردد. سيستم باركد داراي موارد استفاده بي شماري در مراكز اداري، صنعتي و مالي بوده كه به چند نمونه از اين موارد اشاره ميشود :

 سيستمهاي فروش

 در سيستمهاي فروش ، نصب باركد برروي كالاها و استفاده از آن براي انتقال اطلاعات كالاهاي فروخته شده به كامپيوتر گامي بسيار موثر در سرعت بخشيدن به امر فروش و بالا بردن ميزان كنترل و دقت در محاسبات و عمليات مي باشد زيرا خطاهاي ناشي از فاكتورهاي انساني حذف ميگردند.

 انبارها

 درانبارها با استفاده از باركد، شناسايي كالاها بسيار ساده شده و نياز به متخصصين فني انبار را كاهش ميدهد. همچنين در پايان دوره نيز عمليات انبارگرداني به سهولت و با سرعت انجام مي شود. در ضمن اطلاعات موجودي كالا و موقعيت قرارگيري ومشخصات آنها هميشه در دسترس است و صدور قبوض انبار و تهيه گزارشات مورد نياز از جمله زمان سفارش مجدد براي هر قلم كالا به راحتي از طريق كامپيوتر صورت ميگيرد.

 خطوط توليد

 درخطوط توليد كارخانجات صنعتي از اين تكنولوژي جهت ثبت اطلاعات مختلفي نظير مشخصات توليد، مشخصات مواد مصرفي، كنترل كيفي، زمان سنجي، نوع توليد و كنترل كاركنان توليدي و ارائه آمارهاي توليدي استفاده مي شود.

كنترل تردد افراد

براي حفظ امنيت و كنترل تردد افراد، كليه كارمندان با در دست داشتن كارت هايي كه حاوي اطلاعات به شكل باركد است مي توانند درهاي مخصوص را بازكرده و وارد يا خارج شوند. در ضمن استفاده از دستگاهها و تجهيزات حساس وگران قيمت كه همواره درمعرض استفاده هاي نادرست و نابجا بوده اند را ميتوان كنتـرل نمود و قابليت تعريف پرسنـل و حدود دسترســي هركدام به دستگاه هاي مختلف را تعيين كرد و گزارشات متنوع از كاركرد دستگاه ها و افراد داشت ( كنترل دسترسي )

حضور و غياب

كارت هاي شناسايي كارمندان به باركد مجهز شده و با استفاده از ساعت حضور وغياب كامپيوتري ، اطلاعات مربوط به ساعات ورود و خروج كارمندان بدون خطا و صرف وقت و هزينه زياد به كامپيوترها وارد شده ودر پايان ماه ليست هاي حقوق بدون فوت وقت و با دقت صد درصد جهت پرداخت حقوق آماده هستند.